Ik had mezelf een weekend met Christopher Isherwood gegund. Toevallig verschenen dit jaar heruitgaven van drie van zijn romans in het Nederlands. Vooral naar Een man alleen, uit 1964, was ik nieuwsgierig. Ik ken de film van Tom Ford, over het leven in een dag van George, een man van 58 – toevallig ook mijn eigen leeftijd. Ik ken een schrijver die dit boek elk jaar herleest. Begrijpelijk: het is grappig en verdrietig tegelijkertijd en het levensgevoel waarmee George de wereld beschouwt, de spanning van het leiden van een homoseksueel bestaan in een heteronormatieve wereld (om die term maar eens te gebruiken) is invoelbaar. Het is een totaal ander boek dan de heruitgaven van Meneer Norris neemt de trein en Afscheid van Berlijn (Isherwoods Berlijnse romans uit de jaren dertig).
Bij Een man alleen herkenning, bij Meneer Norris, terecht een schelmenroman genoemd, veel plezier, en bij Afscheid van Berlijn werd ik geraakt door de verontrustende onderstroom in de verhalen. Isherwood verblijft begin jaren dertig op verschillende logeerplekken in Berlijn en is getuige van de opkomst van de NSDAP, het straatgeweld tussen communisten en nazi’s en de uiteindelijke machtsovername door Adolf Hitler. Zijn hospita is ontroostbaar als hij uit Berlijn vertrekt, ze begrijpt het ook niet en dan volgt deze passage:
Het heeft geen zin haar dat te gaan uitleggen, of over politiek te praten. Ze is zich al aan het aanpassen. Vanmorgen hoorde ik haar zelfs eerbiedig over ‘Der Führer’ praten tegen de vrouw van de conciërge. Als iemand haar eraan zou herinneren dat ze bij de verkiezingen in november van het vorige jaar op de communisten heeft gestemd, zou ze het waarschijnlijk in alle oprechtheid hartstochtelijk ontkennen. Ze probeert zich alleen maar aan te passen, in overeenstemming met een natuurwet, zoals een dier zijn pels verandert voor de winter. Duizenden als Frl. Schröder passen zich aan. Tenslotte zijn zij, welke regering er ook aan de macht is, gedoemd in deze stad te leven.
Eric de Rooij 