Een getraumatiseerd dubbeltalent ~ recensie biografie Hans Keilson

Opeens stond de honderdjarige Hans Keilson in de belangstelling. The New York Times prees zijn romans Komedie in mineur en In de ban van de tegenstander, boeken van een halve eeuw oud. Meesterwerken, volgens die krant, en de Nederlandse pers pikte de lofprijzingen voor Keilson op. Zo verscheen hij als gast in De Wereld Draait Door, en mocht hij voor het eerst in zijn leven naar het Boekenbal. Eindelijk gerechtigheid? Het antwoord dat Keilson op die vraag gaf was helder. Het woord gerechtigheid was niet op hemzelf van toepassing. ‘Bij zo’n term dacht hij in de eerste plaats aan zijn vermoorde ouders.’

 Het lange leven

Hans Keilson. Telkens een nieuw leven is een kloeke biografie, maar niet al te kloek zoals sommige andere biografieën. Biograaf Jos Versteegen (1956) heeft het turbulente en lange leven van Keilson binnen vierhonderd pagina’s weten te houden (exclusief noten en bibliografie), netjes opgedeeld in vier even grote delen, waardoor de vaart erin blijft. Versteegen is vooral bekend als dichter, vertaalde al eerder sonnetten van Keilson in het Nederlands en kreeg van de weduwe, Marita Keilson-Lauritz, vrij toegang tot het persoonlijk archief van haar man.

Keilson werd geboren in 1909 in Freienwalde an der Oder. Met precisie en verbeelding wekt Versteegen het vooroorlogse stadje tot leven. Lees op Neerlandistiek.nl de volledige recensie.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Een getraumatiseerd dubbeltalent ~ recensie biografie Hans Keilson

Trauma ~ een column over Hans Keilson, Jos Versteegen

We hadden afgesproken bij Ruby, het Chinees-Indonesisch restaurant bij ons in de buurt. ‘Ik liep al een poosje achter jullie, maar jullie waren niet bij te benen,’ zei hij. We kregen ons vaste tafeltje, achterin. ‘Dit is het bekende zwarte gat,’ zei hij. ‘Wat nu?’ Ja, wat nu? In de afgelopen zes jaar spraken R. en ik Jos Versteegen geregeld over zijn biografie in wording. De dagelijkse worstelingen, de losse eindjes, de plotse vondsten. Wat is een biografie schrijven toch een tour de force! En nu was het gedrukt en gepresenteerd in de grootste theaterzaal van de Openbare Bibliotheek van Amsterdam: Hans Keilson. Telkens een nieuw leven

Keilson schreef enkele opmerkelijke romans, had in Bussum een bloeiende praktijk als psychoanalyticus en werd op honderdjarige leeftijd wereldberoemd dankzij een recensie in The New York Times. Maar hij was ook jaloers, hield er vriendinnen op na, had woede- en angstaanvallen. En dan was er nog zijn levensloop waarin je met gemak de geschiedenis van de twintigste eeuw van nazisme, vervolging, onderduik en vernietiging terugvindt. Keilson en zijn zus overleefden, de ouders niet – een wond voor het leven. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Trauma ~ een column over Hans Keilson, Jos Versteegen

Omwegen (slot) ~ In het begin is de belediging

‘In het begin is de belediging’. Het is de openingszin van Réflexions sur la question gay van Didier Eribon, en in Het vonnis van de samenleving verwijst hij er weer naar als hij het over homoseksualiteit heeft. Dat is één van de vonnissen die, ‘aan ons vooraf zijn gegaan en ons omhullen, ons vergezellen, over ons oordelen, ons zonder nadere uitleg veroordelen. Het is het vonnis van de samenleving’. Slachtofferschap past mij niet zo, klagen evenmin, maar beledigd worden met een verwijzing naar homoseksualiteit of ‘vrouwelijk’ gedrag, ken ik. Die belediging heeft vele gezichten, dat maakt het ook lastig om je vinger er op te leggen. Kijk, de vrouw die tegen mij zei: ‘God heeft Adam en Eva geschapen, niet Adam en Adam’, toonde zich openlijk vijandig, maar dat gebeurt zelden. Vaker wordt er gemanoeuvreerd in een grijs gebied. In de lijn van Eribon: op dit vlak is er geen onschuld, je voelt wanneer macht een rol in het gesprek speelt, wanneer de ander je kleiner probeert te maken, machtsongelijkheid creëert. 

Enkele maanden geleden sprak ik een grijze man die mijn roman Augustus had gelezen. Eigenlijk verliep de belediging in drie stappen, ik vrees dat hij het zelf niet eens doorhad. Lees hier verder.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Omwegen (slot) ~ In het begin is de belediging

Omwegen (3) ~ nogmaals Didier Eribon

‘De mensen van wie ik afstam gaven zelf geen bevelen: in plaats daarvan kregen ze voortdurend bevelen en adviezen van anderen, werden ze gecorrigeerd en gewaarschuwd door bazen, priesters, magistraten en officieren.’ Socioloog en filosoof Didier Eribon citeert hier in zijn recent vertaalde Het vonnis van de samenleving, instemmend, schrijver Paul Nizan.

Hij gaat zelfs verder. Ben je geboren in een arbeidersmilieu dan beland je in een stadstopografie die bepaald is door de bourgeois en hogere klassen: ‘Hoe zou ik bijvoorbeeld diep in het familiegeheugen kunnen graven in de flats die nog maar net klaar waren toen wij er kwamen wonen, in de volkse nieuwbouwwijken die in de marge van de stad waren verrezen (…)?’
Voor deze column zijn dit de cruciale citaten uit Het vonnis van de samenleving. Ze zijn exemplarisch voor Eribon als klassenmigrant. Hij schaamde zich meer voor zijn afkomst dan voor zijn homoseksualiteit. De schaamte dat zijn vader Honoré de Balzac niet kende terwijl zijn broer in een straat woonde die naar deze schrijver was vernoemd – ook weer in zo’n nieuwbouwwijk, stak dieper.

Bij R. en mij is het een gevleugeld gezegde als op televisie weer iemand oreert: ‘Die is niet van “Over het spoor”.’ We zijn allebei klassenmigrant. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Het eindigt zomaar ergens, Literair Nederland | Tags: , , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Omwegen (3) ~ nogmaals Didier Eribon

Burn your boats ~ een column over Maarten Peters, Didier Eribon

n het buurthuis van Buitenveldert trad afgelopen vrijdag singer-songwriter Maarten Peters op. Halverwege de jaren tachtig scoorde hij enkele kleine hits en was hij geregeld gast in het radioprogramma Los Vast van Jan Rietman. Ik kocht toen zijn debuutelpee en later zijn cd’s, maar een live-optreden bijwonen deed ik nooit, ook niet toen hij samen optrad met zijn partner Margriet Eshuijs. 

‘We zijn de jongsten,’ fluisterde R, toen we de zaal binnenstapten. Vrijwilligers namen drankjes op, rollators werden bij de tafeltjes geparkeerd. Ik kreeg het gevoel op mijn werk in het verpleeghuis te zijn. Een vrouw die net zat, moest met vereende krachten weer uit haar stoel worden geholpen. Een man duwde haar tegen haar rollator zodat ze in stevige pas naar het toilet kon hollen. Ondertussen kondigde een blonde vrouw de zanger aan, zonder enige voorbereiding  –  ze moest zelfs nog even spieken op haar telefoon of ze de naam wel goed had. Een applaus volgde, de zanger ging zitten, pakte zijn gitaar maar moest wachten omdat diezelfde blonde vrouw ook nog uitgebreid de vrijwilligers ging bedanken, want zonder hun inzet et cetera. Vervolgens ging ze ook nog uitleggen dat er niet meer elke maand maar eens per kwartaal een activiteit op de vrijdagmiddag zou zijn en dat er dan wel eens per drie weken iets georganiseerd zou worden op donderdag.  Don-der-dag. Ik voelde al aan dat al deze mededelingen verwarring zouden veroorzaken en jawel uit het groeiende geroezemoes werden de eerste vragen al geroepen, waardoor dat deel van de aanwezigen dat tot nu toe een beetje suffig had afgewacht ook onrustig werd en begon te roepen. Ik bewonderde de kalmte van de zanger bij dit alles. In een linnen tasje had ik zijn debuutelpee mee. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Burn your boats ~ een column over Maarten Peters, Didier Eribon

Recensie De man van het licht van Katrien Scheir

De man van het licht is een duister sprookje verteld in een opvallend bloemrijke taal. Dat wordt al in de openingszin duidelijk: ‘Buiten adem belde Jelena aan bij de toekomst, ze kon maar net bij de bel.’ Fraaie openingszin, in een debuut dat grossiert in mooie formuleringen, met name als het verhaal op stoom is gekomen.

De man als moderne heks

Hoofdpersoon is Jelena, een ogenschijnlijk onschuldig meisje, opgegroeid in een instelling en bij weinig liefdevolle gastgezinnen, maar met een grote ambitie iets van haar leven te maken: schrijver worden. Daarvoor meldt ze zich bij een oude professor, die we inderdaad alleen als professor leren kennen. De professor is zojuist gescheiden, is verre van lichamelijk aantrekkelijk (‘zijn buik was een kolossale pudding’) en ziet in Jelena niet alleen een talentvolle schrijfster in de dop, maar ook een liefdesgezel om zijn oude dag kleur te geven. Met alle middelen die hij tot zijn beschikking heeft, variërend van lieve woorden, dreigementen tot theatrale uitbarstingen, weet hij haar in zijn web te vangen. Zo lijkt De man van het licht bij eerste lezing vooral een Me-Too-achtig sprookje te zijn, met een slechte oude man als moderne heks, en een meisje dat, als in zovele sprookjes, een leven leidt in armoede en eenzaamheid en in het aanbod van de oude man een weg ziet om uit een kleurloos bestaan te kunnen ontsnappen. Toch vertelt Katrien Scheir (1978) in haar debuut uit 2021 ook een ander verhaal, dat minstens zo actueel is als we het hedendaagse debat volgen over klassenmigratie en het aantal vinkjes dat iemand heeft. Kun je je afkomst achter je laten en kun je van een dubbeltje een kwartje worden? Lees je met die bril, dan is De man van het licht niet alleen een sprookje, maar past het verhaal ook in de lange traditie van de realistische roman. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , | Reacties uitgeschakeld voor Recensie De man van het licht van Katrien Scheir

Omwegen (1) ~ Didier Eribons Het vonnis van de samenleving

Ik kan de verontruste lezers geruststellen: het verdwenen Mariabeeld, waar ik in mijn vorige column over schreef, is weer terecht. Ze stond, weggemoffeld, in een kastje op de gang, met aan haar voeten het kopje van haar kind. Dat heb ik weer op zijn nekje kunnen vastlijmen met secondelijm voordat ik het beeld terugbracht naar zijn vertrouwde plek. Ondanks alle vraagtekens rondom de verdwijning: eind goed al goed. Dan: in een oudere column combineerde ik Thomas Manns boek over de oplichter Felix Krull met een kleine, particuliere gebeurtenis.  Verbaasd over mijn lankmoedige houding vroeg een goede vriend en oud-collega: ‘Waarom bel je die man niet gewoon en vraag je hem waar het geld blijft?’ Een eenvoudige en zeer voor de hand liggend advies. 

Mijn appje volstond: de geleende 25 euro werd, zonder een berichtje, per ommegaande op mijn rekening gestort. Ik bedankte hem, waarop een kort ‘fijn’ als antwoord kwam. Over zijn ‘fijn’ hebben R., die ook taalkundige is, en ik lang geprakkiseerd. We oefenden verschillende intonaties om er achter te komen of het een oprechte, ironische of spottende reactie was. Hoe dan ook, ook hier: eind goed al goed.

Tot slot het laatste incident, dan hou ik erover op. Ik had Het vonnis van de samenleving, het nieuwe boek van Didier Eribon rechtstreeks bij de uitgever besteld. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Uncategorized | Tags: , , , , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Omwegen (1) ~ Didier Eribons Het vonnis van de samenleving

Om te blijven ~ een column over Gerard Reve, een ezel en een Mariabeeld

Bestaat er een verhaal over een Mariabeeld dat op een nacht van haar plek verdween, de wereld in ging om goede werken te verrichten en nooit meer is teruggekomen? Een variant: na eeuwen ondersteuning bieden aan die en die, ook aan die viespeuk die telkens naar haar borsten kijkt, keert ze terug met zulke ernstige burn-out klachten dat ze met haar schelle overspannen stem alleen maar kan roepen dat ze in de komende decennia echt geen gezeik aan haar hoofd wil hebben. Ik moest daaraan denken toen een collega mij bij de arm pakte en overhaast naar de stilteruimte bracht en me de lege plek in het katholieke nisje liet zien waar ons Mariabeeld altijd had gestaan, tussen twee op elektriciteit brandende kaarsjes in. Alleen haar voetafdruk was nog zichtbaar. Weg. Weg Vrouwe met het zoete gelaat en ontvangende handen. Er is weinig heilig meer in dit leven, dacht ik en vertelde daarmee niets nieuws aan mezelf. Verhalen van wenende Maria’s ken ik wel, zei ik hardop, en ook wel van Mariaverschijningen, maar Mariaverdwijningen, nee.

Bedacht ik een rondreizende Maria omdat ik kort daarvoor de film EO had gezien van cineast Jerzy Skolimowski? Anderhalf uur lang observeer je de wereld door de ogen van een ezel. Het zijn melancholieke ogen. Goede en slechte mensen kruisen het pad  van EO op zijn barre levenstocht. Er is veel dierenleed. Of EO nu in het circus of in een kantine met hossende voetbalfans is: de verhouding tussen mens en dier is totaal verziekt, dat was al zo lang voor wij allen geboren werden. Zie het dier. Verander het maar eens. 

EO,  het verdwenen Mariabeeld, als vanzelf sprong mijn geheugen naar Gerard Reve. Lees op Literair Nederland de hele column.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Om te blijven ~ een column over Gerard Reve, een ezel en een Mariabeeld

Het verschil in blikken ~ over De jongeman van Ernaux

De jongeman van Annie Ernaux oogt ondervoed. Zijn rug is te smal voor een leesbare letter. De flappen zijn extra dik om hem toch body mee te geven. Binnen drie kwartier heb je De jongeman en het nawoord van vertaler Rokus Hofstede gelezen. Toch viel deze compacte liefdesgeschiedenis tussen een oudere vrouw en een jongen van vijfentwintig mij niet tegen. Ernaux raakt me gemakkelijk en dat komt door passages als de volgende: ‘Op een zondag in Fécamp wandelden we hand in hand op de pier vlak aan zee. Van begin tot eind werden we gevolgd door de ogen van de mensen die op de betonnen richel langs het strand zaten. A. wees me erop dat we onbetamelijker waren dan een homostel.’ De eerste keer dat R. en ik hand in hand liepen was op het Leidseplein. Toen we elkaar zoenden klonk afkeurend jongensgeschreeuw. Ik vrees dan ook, zonder daar nu een rangschikking van erger naar minder erg van te willen maken, dat een mannenstel hand in hand tóch onbetamelijker wordt gevonden.

Soms lopen we nog steeds hand in hand, eerder buiten dan in Amsterdam, en dan zijn we allebei op het dierlijke af alert. Lees verder op Literair Nederland.

Geplaatst in Literair Nederland | Tags: , , , | Reacties uitgeschakeld voor Het verschil in blikken ~ over De jongeman van Ernaux

Optreden in Oranjekerk ~ over Augustus en meer

PERSBERICHT REGENBOOG

Vrijdagmiddag 24 februari van 15 tot 17 uur is auteur, dichter, columnist (Literair
Nederland) en humanistisch geestelijk verzorger Eric de Rooij onze gast tijdens de
Regenboog-bijeenkomst in de Amsterdamse Oranjekerk (Tweede van der
Helststraat 1-3).

Hij publiceerde twee romans waarvan de laatste onlangs verscheen. Het boek met
de titel Augustus is een coming-of-age verhaal dat zich afspeelt aan het einde van
de jaren tachtig van de vorige eeuw. De moord op een vriend in 1988 inspireerde
hem tot het schrijven van deze roman. Het Amsterdamse uitgaansleven, de
vriendschap tussen twee jonge jongens, de aids-epidemie en een rusteloze
zoektocht spelen een belangrijke rol.

De Rooij zal door journalist Paul Hofman worden geïnterviewd over zijn leven, werk, inspiratie, coming-out, ouder worden en veel meer.
Locatie: Oranjekerk, Tweede van der Helststraat 1-3
Tijd: 15 – 17 uur (zaal open 14.30 uur)
Entree: 4 euro inclusief hapje en drankje


Geplaatst in Uncategorized | Reacties uitgeschakeld voor Optreden in Oranjekerk ~ over Augustus en meer