In Leven & lot, het imposante epos van Vasili Grossman van bijna negenhonderd pagina’s en ruim tweehonderd personages, wordt één keer een geboortedatum genoemd. Twaalf december. Het is de verjaardag van David, een kleine jongen, die we op verschillende momenten in het verhaal tegenkomen. Hij is van alle personages die Grossman opvoert misschien wel het meest onschuldige en het meest tragische. Als het even anders was gelopen was hij nooit door de Duitsers opgepakt, maar  had hij een relatief veilig bestaan in Moskou kunnen hebben gedurende de oorlogsjaren 1940 -1945.

Nu wordt hij samen met zoveel andere ongelukkigen in een volgestouwde wagon vervoerd naar een vernietigingskamp. In die wagon sluit hij vriendschap met een andere ongelukkige, Sofja Osipovna. Ze blijven tot aan het einde bij elkaar:  als ze aankomen bij het kamp, als hij aan haar hand en onder de muziek van een fanfare-orkestje richting de gaskamer gaat, als ze samen met al die anderen zich van hun kleding moeten ontdoen, als ze de gaskamer worden ingedreven. In die volgepropte ruimte sterft hij eerder dan Sofja:

‘In mijnschachten vallen de gasverklikkers, vogels of muizen, met hun kleine lijfjes meteen dood als de lucht vergiftigd raakt. De jongen met zijn tengere vogellichaam was eerder gestorven dan zij. Ik ben moeder geworden, dacht ze. Dat was haar laatste gedachte.’

Eigenlijk wordt in deze bladzijden de aandacht van de lezer vooral naar Sofja getrokken. Lees de volledige column op Tzum.